دنیای کار دائما در حال تغییر است. طی دهه‌های گذشته، دنیای مشاغل تحولات عمده‌ای داشتند و نیز نیروی کار جهانی افزایش یافته و از نظر سن، جنس و قومیت متفاوت‌تر شده است که از تأثیر جهانی شدن بر این تحولات نمی‌توان چشم پوشی کرد.
جهانی شدن به فرآیندی اشاره دارد که همزمان و طی ناپدید شدن مرزها، مبادلات بین‌المللی و تعاملات فراملی افزایش می‌یابد. جهانی شدن ادغام بین‌المللی کالاها، فناوری، نیروی کار و سرمایه است. این واژه به افزایش یکپارچگی اقتصادهای جهان به ویژه از طریق رشد تجارت و نیز منابع ملی اشاره دارد. رشد سریع تجارت جهانی، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و نیز جریان وسیع مالی در سطح بین المللی بستر اصلی گسترش جهانی شدن است.
فرآیند جهانی شدن، پیامدهای مثبت و منفی فراوانی دارد. جهانی شدن باعث افزايش کارايی، افزايش بهره‌وری، دسترسی به سرمايه، دسترسی سريعتر به تکنولوژی و نوآوری‌ها و تشديد رقابت می‌شود. از طرفی از آنجا که اين فرایند تأثير قابل ملاحظه‌ای بر روی کشورها گذاشته و بازارهای مختلفی از جمله بازار کار را متحول می‌کند، می‌تواند بر روی سطح و ساختار اشتغال، ترکيب شاغلان، دستمزد نيروی کار، رفاه كارگران، نابرابري دستمزدها، کارايی و بهره‌وری نيروی کار، مهاجرت کارگران، تقاضا برای نيروی کار ماهر و غيرماهر و موقعيت کار کارگران اثر بگذارد.
جهانی شدن پدیده‌ای فراگیر و همه‌جانبه است که بر جنبه‌های مختلف زندگی در ابعاد اقتصادی، سیاسی و فرهنگی تأثیرگذار است و در این میان بر ساختار بازار کار، ایجاد و حذف فرصت‌های شغلی، اشتغال و بیکاری و نیز دستمزد نیروی کار اثر جدی خواهد داشت و یکی از روندهای در حال شکل دادن به آینده کار است.
مزایا و معایب جهانی شدن بر حوزه کسب و کار:
– افزایش بهره‌وری نیروی کار و بهره وری کل عوامل تولید؛
– ایجاد فرصت‌های شفلی متکی بر تخصص و مهارت؛
– افزایش مهارت نیروی کار؛
– ایجاد فرصت‌های شغلی جدید در بخش‌های خدمات؛
– افزایش اشتغال در بخش‌های کارا و با بهره‌وری بالا؛
– حذف کسب و کارهای خدماتی غیرمولد (واسطه‌ها و دلال‌ها)؛
– کاهش امنیت شغلی
– افزایش شکاف درآمدی
– بکارگیری نیروی کار ارزان‌تر به دلیل افزایش بیکاری
مهاجرت نیروی کار ماهر به کشورهای دیگر برای یافتن فرصت‌های
- اساسی‌ترین و اصلی‌ترین مورد در روابط بین جهانی شدن و مشاغل، الگوی جدیدی از مشاغل در حال انجام است که از نظر کیفی با گذشته متفاوت است. این تغییرات در نحوه سازماندهی و ساختاری کار صورت می‌گیرد به طوری که مشاغل دائما با تغییرات سازگارتر و انطاف پذیرتر و ارزش محورتر می‌شوند. انعطاف‌پذیری شغلی را می‌توان به عنوان راهی برای کارفرمایان برای تغییر ساختار سازمان‌های خود برای حفظ رقابت در سطح جهانی دانست.
- جهانی شدن هرچند فرصت‌های شغلی جدید در پی خواهد داشت، اما مبدأ وضعیت بیکاری در جهان است. جهانی شدن هم باعث حذف شغل و هم باعث ایجاد و خلق فرصت‌های شغلی می‌شود. در صورتی که حذف فرصت‌های شغلی با سرعت بیشتری نسبت به ایجاد فرصت‌های جدید اتفاق بیفتد، بیکاری را منجر می‌شود.
- از تأثیرات مهم جهانی شدن ایجاد فرصت‌های شغلی جدید در بازار است، زیرا شرکت‌های داخلی و خارجی بیشتری در جهت توسعه اقتصادی در سطح جهان به وجود می‌آیند. به لطف جهانی شدن، مشاغل جدیدی ایجاد شده‌اند که با گذشت زمان پدیدار می‌شوند. همچنین ماهیت سنتی کار ممکن است به دلیل پیشرفت‌های سریع در فناوری از بین برود و در عین حال مشاغل جدید و خلاقانه‌ای را به نفع حرفه‌های بسیار تخصصی ایجاد کند.
- با جهانی شدن، مهاجرت کارگران برای یافتن فرصت‌های شغلی بهتر به کشورهای دیگر افزایش می‌یابد. در کشورهای در حال توسعه، اغلب فقدان سرمایه وجود دارد که مانع رشد شرکت‌های داخلی و از این رو اشتغال می‌شود. در چنین مواردی، به دلیل ماهیت جهانی مشاغل، افراد کشورهای در حال توسعه نیز می‌توانند فرصت‌های شغلی سودمندی به دست آورند. با وجود اینکه مهاجرت‌های کاری بیشتر در کشورهای در حال توسعه صورت می‌گیرد اما جریان مهاجرت در کشورهای پیشرفته به دلیل دستیابی به دستمزدهای جهانی نیز اتفاق می افتد. بنابراین از طریق جهانی شدن، برای افراد کشورهای مختلف فرصت‌های شغلی در سطح جهانی فراهم می‌شود که این امر مفهوم برون سپاری را نمایان می‌کند.
- قبل از جهانی شدن، افراد ماهر در بخش‌های دولتی و شرکت‌هایی که حقوق بالایی دریافت می‌کردند، اشتغال داشتند. فرصت‌های شغلی در انتظار کسانی بود که دانشکده‌ها را تمام کرده و مدرک تحصیلی کسب کردند. همچنین مردم از شغل خود به راحتی استعفا می‌دادند و سریعا کار دیگری را به دست می‌آوردند. این در حالی است که با جهانی شدن، افراد زیادی در سراسر جهان به دنبال اشتغال هستند. همچنین کارفرمایان از نیروی کار ارزان استفاده می‌کنند. به دلیل اشتباه ناچیز نیروی انسانی کارفرما می‌تواند نیروی ماهر دیگری را جایگزین نماید.
- از دیگر تأثیرات جهانی شدن، بزرگ شدن بخش خصوصی و کوچک شدن بخش دولتی است که این تغییر سبب کاهش امنیت شغلی و ایجاد شغل‌های موقت می‌شود. لذا جهانی شدن باعث ایجاد فرصت‌های شغلی در بخش خصوصی و افزایش شغل های غیردائم، غیررسمی و موقتی خواهد شد.
- یکی از تأثیرات جهانی شدن، کاهش کارمندان شاغل در سازمان‌ها است. نیروی انسانی می‌تواند همزمان در بخش‌های مختلف و سازمان‌های متعدد، بدون محدودیت زمانی فعالیت نماید. از جمله مزایای برون سپاری می‌توان به صرفه‌جویی در هزینه، افزایش صلاحیت فنی و یک مزیت رقابتی اشاره نمود.
- بر اثر جهانی شدن، سهم اشتغال در بخش خدمات نسبت به سایر بخش‌ها افزایش یافته، به طوری که ساختار اقتصادی کشورهای در حال توسعه را تغییر داده است. روند جابجایی اشتغال از بخش کشاورزی به بخش صنعت و سپس به بخش خدمات سبب شده است که به بخش خدمات توجه ویژه‌ای شود.
- تأثیر جهانی شدن بر بازارهای کار به این صورت است که فناوری‌های جدید به افراد این امکان را می‌دهد که برخی کارها را به روشی جدید انجام دهند یا کاری را انجام دهند که قبلا غیرممکن بوده است. از طرفی در جهانی شدن تعامل و ارتباطات بین مردم آسانتر می‌شود. ترکیب این دو نوع تحولات سبب فراهم آوردن فرصت‌های شغلی جدید برای پیشرفت می‌شود.
- افزایش روابط اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بین کشورها با جهانی شدن منجر به تغییر جامعه صنعتی به جامعه اطلاعاتی شده است. با جایگزین شدن کار مبتنی بر دانش بجای کارهای سخت و یدی در فرآیند جهانی شدن و قرار گرفتن دانش و علم به عنوان سرمایه‌ی اصلی پدیده جهانی شدن، جامعه به سمت پذیرش نیروی انسانی دانش محور حرکت می‌کند.
- شکاف درآمدی در تعدادی از کشورهای در حال توسعه و همچنین در اقتصادهای پیشرفته گسترش یافته است. شواهد نشان می‌دهد که دستمزدهای نیروی کار کم مهارت همچنان بدون تغییر و یا حتی کاهش یافته‌اند، در حالی که دستمزدهای نیروی کار حرفه‌ای و ماهر به بالا به شدت افزایش یافته است.
- جهانی شدن سبب ایجاد رقابت در مشاغل در بسیاری از کشورها شده است. انتقال مشاغل به ملل دیگر سبب مهاجرت افراد دارای مهارت به کشورهای دیگر و به تبع آن باعث تغییر مسیرهای شغلی در کشورها شده است.
- مسیرهای شغلی در آینده افقی‌تر خواهند شد، بدین معنا که مسئولیت بیشتری به کارگران و تیم‌های کارگری داده خواهد شد. مدیریت کنترل کیفیت، تصمیم گیری در مورد فرآیندهای کار و نیز اشتراک‌گذاری اطلاعات برعهده کارگران قرار خواهد گرفت و همچنین از سمت‌ها و از مدیریت میانی و مدیریت ارشد کاسته خواهد شد.
- مسیرهای شغلی متنوع‌تر و مبتنی بر سازمان‌های کمتری خواهد شد. یک نیروی کار در آینده به عنوان کارمندی موقت است که مهارت‌هایش برای مدت محدودی خریداری می‌شود. این مشاغل شامل مشاغل نیمه‌وقت یا خود اشتغالی یا همکاری با شرکت‌های خارجی می‌باشد که نیروی کار برای مدت زمان محدود برای تکمیل پروژه خاص یا مجوعه‌ای از کارها در مکان کاری یا خارج از مکان کاری مشغول به فعالیت می‌شود.
- جهانی شدن سبب شده است جوانان در کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته برای ادامه فعالیت اقتصادی مجبور نباشند کسب و کار پدری یا خانوادگی خود را ادامه دهند. به این ترتیب نوعی گسست ضروری و مفید در بین مشاغل بین نسل‌ها به وجود آمده که در نهایت اقتصادها را در این کشورها مدرن خواهد کرد.
- جهانی شدن سبب توسعه‌ی فعالیت‌های کسب و کارهای کوچک و متوسط شده است که این شرکت‌ها بخش بسیار بزرگی از فرصت‌های اشتغال را در اقتصادهای ملی به وجود آورده‌اند.
- فرآیندهای جهانی شدن همزمان با افزایش مشارکت زنان در نیروی کار و توانمند کردن برخی از آنها همزمان شده است. جهانی شدن همزمان با افزایش جهانی در میزان مشارکت نیروی کار زنان است که فاصله جنسیتی را از 32 به 26 درصد کاهش داده است.
- جهانی شدن کارگران را بیشتر مشغول فعالیت‌های آموزشی از جمله سمینارها و جلسات آموزشی می‌کند و نیروی کار را به ثبت نام در دانشگاه‌ها و یافتن فرصت‌های شغلی بهتر سوق داده است. جهانی شدن دانش‌های مختلف را تغییر می‌دهد و کارگران عادی را هم به مطالعه موضوعات پیچیده‌تر همچون حسابداری، مدیریت مشاغل و … هدایت می‌کند.
- توسعه‌ی صادرات و واردات و پدیده‌ی جهانی شدن اثر مثبت و معنی‌داری را بر سطح کارآفرینی در کشورهای مختلف داشته است و در نتیجه ایجاد سرریزهای فناوری و انتقال تکنولوژی از طریق تجارت خارجی در سایه‌‌ی جهانی شدن، نقش مهمی را در تکوین فرآیند کارآفرینی ایفا می‌کنند.
- در حالی که چندین سال پیش رفاه و آموزش مخصوص افراد ثروتمند بود، با رشد سریع شرکت‌های مشاوره‌ای در اینترنت و آموزش از راه دور در پرتو جهانی شدن، نسل جدیدی از افراد دارای ایده و مهارت‌های شغلی و نیز کارآفرینی در حال شکل‌گیری هستند.
- جهانی شدن از طریق محو موانع اجتماعی و فرهنگی به هر کس در هر جای جهان اجازه می‌دهد از ایده‌های دیگران بهره ببرد و ایده‌های خود را در اختیار دیگران قرار دهد. این امر سبب می‌شود دستیابی به فرصت‌های ایجاد کسب و کار سریع‌تر و آسانتر شود و کارآفرینی در بین ملل گسترش یابد.
- جهانی شدن می‌تواند فرصت‌ها و ایده‌های جدید ایجاد کند و بازارهای جدیدی را باز کند که یک کارآفرین ممکن است در کشور خود نداشته باشد. بنابراین فرصت های بیشتری را برای شرکت های کشورهای کمتر توسعه یافته ایجاد می کند تا به بازارهای بیشتر و بزرگتر در سراسر جهان بپردازند. این امر می تواند به دسترسی بیشتر به جریان سرمایه‌ی فناوری، سرمایه انسانی، واردات ارزان تر و بازارهای صادرات بزرگتر منجر شود.
- جهانی شدن سبب افزایش صادرات و به تبع آن افزایش تولید و اشتغال خواهد شد. از آنجایی که کالاها و خدماتی که در بازار جهانی عرضه می‌شوند باید دارای ویژگی‌های قابل ارائه با استانداردهای بین‌المللی باشند و نیز سطح کیفیت آنها بالا باشد، لذا در این جهت نیاز به نیروی کار با مهارت در بخش تولیدات صادراتی می‌باشد. این مهارت‌ها از نظر تحصیلات، تجربه یا طبقه‌بندی شغلی تعریف می‌شوند. جهانی شدن باعث کاهش تقاضا برای کار غیرمهارتی می‌شود، در این صورت به کارگران بدون مهارت اهمیتی نمی‌دهند، بلکه فقط بر روی کارگران دارای تخصص و مهارت سرمایه‌گذاری می‌کنند. بنابراین اثرات جهانی شدن برای گروهی از نیروی کار غیرماهر که شغل خود را از دست می‌دهند منفی و برای نیروی انسانی با مهارت که منافع و مشاغل مناسب به دست می‌آورند مثبت خواهد بود.
- تأثیرات جهانی شدن علاوه بر اینکه تعامل مداوم علم و فناوری را تحریک می‌کند بر کیفیت نیروی کار نیز تأثیرگذار است. کارگران با هر سطح مهارت و هر شغلی، باید کار با رایانه‌ها، ارتباطات از راه دور و سایر فناوری‌های پیشرفته آشنا و قادر به کار باشند، ارتباط قوی داشته باشند، قادر به همکاری تیمی باشد، مهارت‌های بین فردی داشته باشد، مایل به پیشرفت و توسعه مداوم مهارت‌های جدید باشد. لذا جامعه‌ی جهانی به کارگرانی نیازمند است که علاوه بر مهارت‌های تخصصی، مهارت‌های فنی، بین فردی و نیز روان‌شناسی داشته باشند و کارگران با تجربه صرف، در آستانه قرار گرفته در خطر بیکاری خواهند شد. رقابت در بازارهای جهانی، سازمان‌ها را وادار می‌کند که پرسنل اصلی خود را که دارای مهارت‌های مدیریت، ارائه‌دهنده‌ی پشتیبانی فنی و عملکرد فرآیندهای اساسی تولید هستند را حفظ نمایند.
- جهانی شدن باعث می‌شود مدیریت کسب و کار برای شرکت آسانتر و کارآمدتر شود. این به دلیل پیشرفت در فن‌آوری، حمل و نقل، ارتباطات، آموزش و مقررات کسب و کار است و باعث می‌شود افراد بیشتری را به مشارکت کسب و کار و تجارت بین المللی جذب کند.
- کاهش امنیت شغلی یکی از پیامدهای جهانی شدن است. کوچک‌تر شدن سازمان‌ها و حرکت به سوی دنیای مجازی سبب شده است که سازمان‌ها تمایل کمتری به استخدام افراد داشته باشند و فقط سعی در حفظ نیروی‌های متخصص و تعدیل نیروهای دیگر نمایند و این روندی است که در جهانی شدن اقتصاد اجتناب‌ناپذیر است. در این حالت امنیت شغلی افراد به شدت در معرض خطر قرار می‌گیرد. این روند در کشورهای توسعه یافته سال‌ها پیش رخ داده و امروز در کشورهای در حال توسعه در حال وقوع است.
