برای اکثر افراد، پیدا کردن مشاغل مناسب و با درآمد بهتر، عمده‌ترین هدف جهت تلاش برای مهاجرت است. فقدان معیشت اقتصادی و نابرابری در کشور خود، به عنوان یک نیروی محرکه قوی برای رسیدن به این هدف به حساب می‌آیند. در این بین افراد جوانی که وارد بازار کار می‌شوند بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گیرند، زیرا این گروه، در بخش‌هایی از قبیل ساخت‌وساز، تولید و خدماتی که در برابر رکود اقتصادی قرار دارند، فعال‌تر می‌باشند. مهاجران کار از کشوری دیگر می‌آیند، به نیروی کار یک کشور دیگر می‌پیوندند ، ممکن است خارج شده و وارد بازار کار یک کشور ثالث شوند و همه در مدت چند سال به کشور مبدأ باز می‌گردند و در اقتصادهای چندین کشور مشارکت می‌کنند، لذا مهاجران تنها در عملکرد اقتصادی یک کشور سهیم نیستند بلکه پویا هستند.

 مهاجرت کاری، یک پدیده عینی جهانی‌سازی اقتصاد است و تقریباً تمام کشورهای جهان را تحت پوشش خود قرار می‌دهد. در سطح جهان، تأثیر کلی مهاجرت نیروی کار این است که نیروی کار از کشورهایی با بهره‌وری کم به بهره‌وری بالا منتقل می‌شود، لذا سبب رشد تولید جهانی می‌گردد. مهاجران 5/3 درصد از جمعیت جهان را تشکیل می دهند و نزدیک به 10 درصد از تولید ناخالص داخلی را ایجاد می‌نمایند، بنابراین یکی از عوامل اصلی در اقتصاد هستند. مهاجرت نیروی کار عامل مهمی در تقسیم بین‌المللی کار و توسعه اقتصادی است و علاوه بر اینکه می‌تواند فرصت‌های جدیدی را برای نیروی کار ایجاد نماید، همچنین سبب می‌شود بهره‌وری و رونق مشاغل نیازمند نیروی کار، بهبود یابد. تا زمانی که فرصت وجود داشته باشد، مهاجران برای بهبود شرایط زندگی، جلوگیری از فقر و همچنین عدم امنیت، به چنین فرصت‌هایی جذب می‌شوند.

مهاجرت امروزه به‌عنوان ابزاری برای تنظیم مهارت‌ها، سن و ترکیب بخشی بازارهای ملی کار و منطقه‌ای عمل می‌کند. مهاجرت کاری، پاسخگوی به نیازهای سریع و در حال تغییر مهارت ناشی از پیشرفت‌های فن‌آوری، تغییرات در شرایط بازار و تحولات صنعتی است. در کشورهایی که جمعیت سالمندی دارند، مهاجرت امکان جبران نیروهای رو به کاهش و همچنین تزریق نیروی کار جوان را فراهم می‌کند. افزایش پویایی، نوآوری و تحرک در نیروهای کار نیز از دیگر مزایای مهاجرت کاری می‌باشد.

 

دلایل مهاجرت نیروی کار

1. رشد شهر نشینی
2. فقر و مشکلات اقتصادی
3. سیاست های کشورهای در حال توسعه
4. حمل و نقل ارزان قیمت
5. افزایش جمعیت
6. تفاوت بین دستمزد برای مشاغل معادل
7. بیکاری در کشورهای در حال توسعه
8. دسترسی به سیستم مزایای کشورهای میزبان همچون آموزش، مسکن و مراقبت های بهداشتی
9. فرصت های اشتغال بین الملل به ویژه برای نیروی کار جوان
10. تمایل به یادگیری زبان، کسب مهارت های جدید و توسعه شبکه

مزایای مهاجرت کاری

از مزایای مهاجرت نیروی کار می‌توان به کاهش فشار داخلی بر بازار کار، بهبود درآمدهای افرادی که مهاجرت نمی‌کنند، حل مشکلات اقتصادی مهاجران، کسب مهارت‌های جدید مهاجران، نوآوری و کارآفرینی، دستیابی به حقوق برابر، کاهش بیکاری در کشور مبدأ و نیز کاهش کمبود نیروی کار در کشور مقصد اشاره نمود.

تجربه نشان می‌دهد که مهاجرت نیروی کار مزایای قابل توجهی هم برای کشورهای وارد کننده و هم برای کشورهای صادرکننده نیروی کار دارد. با این حال، تأثیر بر هر دو به عنوان یک پدیده واحد، متفاوت است. مهاجرت نیروی کار در صورتی که به خوبی اداره شود می‌تواند به توسعه پایدار برای کشورهای مبدأ، ترانزیت و مقصد کمک نماید و نیز مزایا و فرصت‌هایی را برای نیروی کار مهاجر و خانواده‌های آنها فراهم کند. این امر می‌تواند عرضه و تقاضای نیروی کار را متعادل کند، به پیشرفت و انتقال مهارت در همه سطوح کمک نماید و نیز به سیستم‌های حمایت و تقویت نوآوری و غنی‌سازی جوامع از نظر فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی کمک کند.

تاثیرات مهاجرت کاری

در کشورهای گیرنده، افزایش کیفیت نیروی کار، هماهنگی بازار کار و اقتصاد درزمینهٔ آموزش به عنوان عمده‌ترین تأثیرات از مهاجرت نیروی کار است. مهم‌ترین تأثیر  مهاجرت نیروی کار در کشورهای فرستنده این است که باعث تسکین موقتی در بازارهای کار داخلی می‌شود و به کاهش بیکاری به ویژه در مناطق محروم اقتصادی کمک می‌کند. عدم امنیت اقتصادی با آرزوهای متعلق، عواملی است که افراد را به مهاجرت سوق می‌دهد. بهبود وضعیت اشخاص ممکن است به انتقال به کشورهای ثروتمندتر منجر شود، جایی که می‌توانند برای مهارت‌های خود از قیمت بالاتری بهره‌مند شوند و از این طریق درآمد زندگی آنها را بهبود بخشند.

تأثیرات مهاجرت بر دستمزد یا اشتغال نیروی کار موجود، بستگی به میزان مهارت مهاجران دارد که مهارت‌های نیروی کار موجود را جایگزین یا تکمیل می‌کنند. هنگامی که نیروی کار مهاجر جایگزین نیروی کار موجود می‌شوند، انتظار می‌رود که مهاجرت باعث افزایش رقابت در مشاغل و کاهش دستمزدها در کوتاه مدت شود. از طرف دیگر، در صورتی که مهارت‌های مهاجران مکمل مهارت‌های نیروی کار موجود باشد، همه نیروهای کار افزایش بهره‌وری را تجربه می‌کنند که انتظار می‌رود منجر به افزایش دستمزد نیروی کار موجود شود. علاوه بر گسترش عرضه نیروی کار، مهاجرت همچنین می‌تواند تقاضای نیروی کار را گسترش داده و در نتیجه شغل‌های جدید ایجاد نماید. این امر به این دلیل است که تعداد مشخصی از مشاغل در اقتصاد وجود ندارد. مهاجران، تقاضای مصرف‌کننده برای کالاها و خدمات را گسترش می‌دهند و کارفرمایان ممکن است تولید را در بخش‌هایی که از کار مهاجران استفاده می‌شود افزایش دهند.

تغییر در دستمزدها و اشتغال تنها راه‌هایی نیستند که یک اقتصاد در مقابل مهاجرت پاسخ دهد. حداقل دو مکانیسم تنظیم دیگر وجود دارد. اول، مهاجرت ممکن است ترکیب کالاها و خدمات تولید شده در اقتصاد و بنابراین ساختار شغلی و صنعتی بازار کار را تغییر دهد. به عنوان مثال، مهاجرت نیروی کار کم مهارت ممکن است تولید (ارائه) برخی از محصولات (خدمات) را که از نیروی کار کم مهارت استفاده می‌کنند به‌طور گسترده گسترش دهد، سپس گسترش بخش، باعث افزایش تقاضا و افزایش دستمزدها خواهد شد. به‌طور مشابه، مهاجرت ممکن است فناوری مورد استفاده برای تولید (تهیه) برخی محصولات (خدمات) خاص را تغییر دهد. مثلاً، مهاجرت نیروی کار ماهر ممکن است نوآوری و اتخاذ فن‌آوری‌های فشرده‌تر مهارت را ترغیب کند که دوباره بر تقاضای نیروی کار تأثیرمهاجرت کاری تأثیرات بسیاری نیز بر بازار کار دارد که به مهارت مهاجران، مهارت نیروی کار بومی و موجود و نیز ویژگی‌های اقتصاد میزبان بستگی دارد. از طرفی دیگر، مهاجرت روی عرضه نیروی کار تأثیر می‌گذارد زیرا باعث افزایش استحکام نیروی کار در بخش‌های خاصی از اقتصاد می‌شود. در عین حال، احتمالاً مهاجرت تقاضای نیروی کار را افزایش می‌دهد، زیرا مهاجران، تقاضای مصرف کننده کالاها و خدمات خاص را افزایش می‌دهند. یعنی مهاجرت ممکن است باعث افزایش رقابت برای مشاغل موجود در برخی از مشاغل خاص شود اما همچنین می‌تواند باعث ایجاد مشاغل جدید شود.

در مورد بازار کار، نیروی کار بومی و مهاجران تفاوت‌هایی در سرمایه‌های انسانی همچون تسلط به زبان، شبکه‌های حرفه‌ای و دانش اجتماعی و فرهنگی دارند. یکی از مهم‌ترین تمایزات بین نیروی کار سطح مهارت آن‌هاست. این در حالی است که کار، سرمایه، فناوری و منابع همه ورودی‌های تولیدی هستند که می‌توانند مکمل یا جایگزین یکدیگر شوند. نیروی کار مهاجر نیز می‌توانند جایگزین نیروی کار بومی شوند و هم می‌توانند مکمل آن‌ها باشند. اختلاف در مهارت‌ها باعث می‌شود که مهاجران جدید، جایگزین نیروی کار بومی گردند. بر اساس تئوری اقتصادی، مهاجران به عنوان یكی از ورودی‌های تولید، قیمت نهاده‌هایی را كه تكمیل می‌کنند بالا می‌برند و قیمت نهاده‌هایی را كه جایگزین‌های كامل هستند، پایین می‌آورند. هنگامی‌که نیروی کار مکمل هستند، افزایش نیروی کار مهاجر می‌تواند فرصت‌های شغلی و دستمزد نیروی کار متولد بومی را افزایش دهد. بنابراین، نیروی کار مهاجر کم مهارت هزینه تولید را کاهش می‌دهد و بازده آن کالاها را افزایش می‌دهد. این تولید بیشتر تقاضا برای سایر نیروهای کار دارای مهارت بالاتر را افزایش می‌دهد.

بنابراین با وجود اینکه مهاجرت کاری برخی مشکلات و سختی‌های خاص خود را به همراه دارد اما تأثیرات قابل‌توجهی را نیز به دنبال خواهد داشت. کاهش بیکاری و یافتن فرصت‌های شغلی بهتر، بهبود کیفیت زندگی مهاجران، رشد اقتصادی منطقه، برخورداری از فرصت‌های آموزشی عالی برای کودکان، کاهش تراکم جمعیت و نیز آشنایی با فرهنگ، آداب و رسوم و زبان‌های جدید از تأثیرات مثبت مهاجرت کاری می‌باشد.

اقتصاد مهاجرت کاری

در حوزه اقتصادی، کار مهاجرین به یک ویژگی اصلی در رفع چالش‌های اقتصادی، بازار کار و بهره‌وری در یک اقتصاد جهانی تبدیل‌شده است. تأثیرات اقتصادی مهاجرت بسیار متفاوت است. اثرات اقتصادی مهاجرت برای هر دو کشور ارسال‌کننده و پذیرنده نیز ممکن است بسته به اینکه چه کسی در حال حرکت است و بسته به نوع مهارت نیروی کار مهاجر متفاوت باشد. کشورهایی که در حال ارسال نیروی کار هستند ممکن است در کوتاه‌مدت سود و زیان را تجربه کنند، اما در درازمدت سود بیشتری کسب می‌نمایند. برای کشورهای دریافت‌کننده، برنامه‌های مهاجرت کاری به رفع کمبود مهارت کمک می‌کند و بر رفاه عمومی می‌افزاید. برای کشورهایی که نیروی کار ارسال می‌کنند، سود اقتصادی کوتاه‌مدت مهاجرت در حواله‌ها پیدا می‌شود. حواله‌ها وجوهی هستند که مهاجران در خارج از کشور می‌گیرند و به کشورهای خود می‌فرستند. حواله‌ها نسبت به سایر جریان‌های مالی پایدارتر و قابل پیش‌بینی تر هستند. در تأمین هزینه‌های معیشت خانواده، حواله‌های نقدی صرف اقلام مصرفی عمومی در جوامع محلی می‌شوند که با حمایت از مشاغل کوچک، به اقتصاد محلی کمک می‌کنند.

مهاجرت نیروی کار نباید به عنوان مشکلی در نظر گرفته شود که برای رفع آن تلاش شود. بلکه از نظر کشورهای خاص در حال توسعه، مهاجرت دارای مزایایی در کل اقتصاد همچون از نظر رشد، سرمایه‌گذاری، انباشت سرمایه انسانی و کاهش فقر می‌باشد که برای به دست آوردن این مزایا، سیاست‌های مهاجرت و توسعه باید منسجم‌تر شود. لذا مهاجرت نیروی کار بیش از اینکه به عنوان یک چالش شناخته شود باید به عنوان یک تحول و فرصت تلقی گردد. بنابراین نقش‌آفرینان و تصمیم‌گیرندگان در این زمینه بجای اینکه به دنبال اقداماتی جهت جلوگیری و محدود کردن اثرات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی مهاجرت نیروی کاری باشند، باید جهت یافتن مزایای بی‌شمار از ویژگی‌های اقتصادی مهاجرت کاری اقدام نمایند.

برنامه‌ریزی برای آینده که نیازهای نیروی کار مهاجر و خانواده‌های آنها را در بر می‌گیرد می‌تواند اطمینان حاصل کند که تحرک کار باعث ایجاد اشکال غیرقابل‌قبول کار نمی‌شود بلکه باعث توسعه اقتصادی فراگیر می‌گردد. همچنین مهاجرت باید با انتخاب هدایت شود. مهاجران کار درصورتی‌که به دلایلی وادار به ترک کشور خود شوند ناامن و خطرناک است، لذا حاکمیت قانون، اقدامات هدفمند داخلی و ارتقاء مهارت‌ها ازجمله عناصر اصلی برای حل این مسئله هستند. مهاجرت نیروی کار به‌صورت ایمن و منظم ازنظر اقتصادی سودمند است. ایجاد ظرفیت و اتصال جوانان به مهارت‌ها و مشاغل در هر دو کشور مبدأ و مقصد می‌تواند فرصت‌های جدیدی ایجاد می‌نماید. معرفی فناوری‌های جدید دیجیتال می‌تواند جوانان را قادر سازد به رقابت جهانی وصل شوند. این امر به آنها کمک می‌کند گزینه‌های بهتری داشته باشند و احتمال مهاجرت کاری به عنوان مهاجران غیر ماهر را به حداقل برسانند. لذا اگر مهاجرت کاری به خوبی مدیریت شود از نظر اجتماعی و فرهنگی ضمن کاهش خطرات و آسیب‌پذیری و حمایت از حقوق بشر می‌تواند یک تجربه پربار برای جوامع باشد.